Բարև Ձեզ ,Ձեզ եմ ներկայացնում 2021-2022թ-ի ուս տարվա առաջին շրջանի ամփոփումը: Ունեցել ենք շատ հետաքրքիր առաջադրանքնե եղել են բարդ ,հետաքրքիր ,հեշտ:Շնորհակալ ենք մեր ուսուցիչներին մեզ այդքան օգնելու և ուշադիր լինելու համար:
Մայրենի
alenharutyunyan.wordpress.com/category/%d5%b4%d5%a1%d5%b5%d6%80%d5%a5%d5%b6%d5%ab/
Մաթեմատիկա
Անգլերեն
https://alenharutyunyan.wordpress.com/category/english/
Ռուսերեն
Բնագիտություն
Պատմություն
Homework 1
A. Answer these questions.
C. Write this story. Put one of these words in each empty place:
do does doing make makes making
Our children don’t do much homework, but they do a lot of work in
school. My son George likes making furniture and things like that more than doing lessons. He sometimes makes nice chairs out of old boxes in his class. He
and his friends make a lot of noise while they are working, of course.
George is good at sport: he does the high jump very well. Such sport does
children a lot of good, I think. Don’t you?
Ex.1 Grammar
A. 1) My friends are great singers.
2) London is a fantastic city.
3) Polish restaurants are really good.
B. 1) My friends don’t like U2.
2) Are you from the USA.
3) She isn’t Swiss, she’s Italian.
4) Do your brothers like music?
5) Is Julie Roberts Australian?
6) They aren’t British, they’re American.
7) My mother and father don’t like pop music.
C. 1) How old is your brother?
-He is 14.
2) Who is your English teacher?
-Mrs Welch.
3) What are your names?
-I’m Claire and this is Kate.
4) Where are you form?
-I’m from Poland.
Ex.2 Vocabulary
A. 1) Belgium.
2) Bahrain.
3) Italy.
4) Poland.
5) Turkey.
6) Japan.
7) Canada.
B. 1) Belgian.
2) Bahraini.
3) Italian.
4) Polish.
5) Turkish.
6) Japanese.
7) Canadian.
C. 1) -Do you like Paris?
-Yes, it’s a fantastic city.
2)-This film is not very good.
-Yes, you’re right. It’s awful.
3) -We don’t like pizza. It’s terrible.
1. What does “tuition” mean?
a) the money you pay to live in an apartment
b) the money someone pays you to work for them
c) the money you pay to a university to study there
d) the money a university gives you to help you study
2. What does “grumpy” mean?
a) upset and irritable
b) confused
c) energetic
d) tired
3. What does “healthy” mean?
a) good for your body
b) good for your emotional state
c) good for your mental state
d) all of the above
1. She decides ________ to class.
a) to walk
b) walking
c) walk
d) walked
2. Valerie keeps ________ sick.
a) having
b) getting
c) being
d) doing
3. She is so much ________ when she arrives.
a) happy
b) happiest
c) more happy
d) happier
After dinner, she starts studying and preparing her assignments. Valerie does not sleep very much because of it. She feels grumpy when she wakes up early in the morning, and she is irritable at work. After her long day, she feels tired in class, and it is hard for her to concentrate.
2.What healthy changes does Valerie make in her life?
During her mid-year break, Valerie decides to make some big changes. First, she learns how to make some easy, healthy recipes. She actually finds that she saves a lot of money by preparing her food herself, and the food tastes much better too! After an early dinner and some quiet reading, Valerie goes to bed early every night. Now she really feels refreshed in the morning.
3. In your opinion, why is it important to take care of yourself?
It is important to take care of myself, because I will be healthy, in a good mood
Մեծամոր հնագույն ամրոց-բնակատեղին համաշխարհային մշակույթի յուրահատուկ հուշարձաններից է։ Գտնվում է Երևան քաղաքից 35 կմ հարավ-արևմուտք, Մեծամոր գետի ափին, Տարոնիկ գյուղի մոտ։ 1965 թվականից մինչև այժմ Մեծամորում պարբերաբար պեղումներ են կատարվում։ Պեղված մշակութային շերտերը վերաբերում են բրոնզի և երկաթի պարբերաշրջաններին։
Պեղված նյութերը վկայում են, որ բրոնզի դարաշրջանում (մ.թ.ա. IV-II դդ․) Մեծամորը մշակույթի ծաղկուն կենտրոն էր։ Բավականին լավ պահպանվել է պղնձաձուլարանի ամբողջ համակարգը՝ հնոցներն ու հալոցը, որոնք կառուցվել են ժայռերի մեջ։ Գիտնականները պարզել են, որ Մեծամորը եղել է խոշոր բնակատեղի, որը զբաղեցրել է 10․5 հա տարածք, ունեցել է կիկլոպյան պարսպով շրջապատված միջնաբերդ և զիկուրատ՝ «աստղադիտարան»։
Վաղ երկաթի շրջափուլում (մ.թ.ա. XI-IX դդ․) Մեծամորը քաղաք էր։ Այն Արարատյան դաշտի արքունի քաղաքներից էր և հանդիսանում էր կարևոր վարչաքաղաքական ու մշակութային կենտրոններից մեկը։ Միջնաբերդը, «աստղադիտարանը» և բնակավայրերը զբաղեցնում էին շուրջ 100 հա տարածք։ Ամրոցում են կենտրոնացվել պալատական շինությունները, արտադրական համալիրները և տաճարական համալիրը՝ յոթ սրբատեղիներով։ Միջնաբերդից 0․5 կմ հյուսիս-արևելք տարածվող դամբարանադաշտում պեղվել են կարմիր սուֆակերտ կրոմլեխներով օղակված հսկայածավալ դամբարաններ։ Այստեղ են թաղվել ցեղային առաջնորդները, նրանց պատվին զոհաբերվել և թաղվել են նաև շատ նժույգներ, շներ, մանր և խոշոր եղջերավոր անասուններ և նույնիսկ ստրուկներ և ծառաներ։ Դամբարաններում թաղված առարկաններից ուշագրավ են հատկապես քանդականախշ փայտե զարդատուփերը, կիսաթանկարժեք քարերից, ոսկուց, արծաթից պատրաստված պերճանքի առարկաները և ջնարակված կավամանները։
Հայտնաբերված իրերի շարքում ամենանշանավորը բաբելոնյան թագավոր Ուլամ Բուրարիաշի ագաթից պատրաստված գորտ-կշռաքարն է (մ.թ.ա. XVI դար), մեկ այլ բաբելոնյան տիրակալ Կուրիգալզուին պատկանող եգիպտական հիերոգլիֆ տեսքով սարդոնիքսե կնիքը (մ.թ.ա. XV դար)։ Այս գտածոները վկայում են, որ Մեծամորը հնագույն ժամանակներից ի վեր եղել է առևտրական ճանապարհների խաչմերուկ, որոնք անցել են Արարատյան դաշտով և կապել են իրար Հյուսիսային Կովկասը և Առաջավոր Ասիան։
«Մեծամոր» պատմահնագիտական արգելոց -թանգարանը բացվել է 1968 թվականին։ Ներկայումս այն գործում է «Պատմամշակութային արգելոց -թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի կազմում։
Թանգարանում հավաքվել և ցուցադրվել են հուշարձանից պեղված 27 000 -ից ավելի առարկաներ։ Առաջին հարկում ցուցադրվում են ամրոցում և դամբարանադաշտում հայտնաբերված նյութերը, որոնք վերաբերում են վաղ բրոնզի շրջանից մինչև ուշ միջնադար։ Երկրորդ հարկում ներկայացված են հնագույն Մեծամորի արհեստներն ու ծեսերը։ Նկուղային հարկում գտնվում է հատուկ զետեղարանը, ուր ներկայացված են Վանի թագավորության շրջանի ոսկե, արծաթե, սաթե, կիսաթանկարժեք քարերից պատրաստված եզակի մշակութային արժեքներ։
Էրեբունին ուրարտական բերդաքաղաք էր` ներկայիս Երևանի տարածքում։ Այն մեկն էր Ուրարտու պետության հյուսիսային սահմանի երկայնքով կառուցված մի քանի քաղաք-ամրոցներից, ինչպես նաև կարևորագույն քաղաքական, տնտեսական և մշակութային կենտրոններից։ Ընդունված է համարել, որ Երևան քաղաքի անունը ծագում է Էրեբունի անունից։
Էրեբունին Ք. ա. 782 թ. հիմնադրել է ուրարտական թագավոր Արգիշտի Ա-ն (մոտ 785-753 թթ.)` Արաքս գետի հովտին նայող Արին-բերդ բլրին` իբրև թագավորության հյուսիսային սահմանների ռազմաստրատեգիական կենտրոն և թագա¬վորանիստ։ Գրավելով ներկայիս Երևանից դեպի հյուսիս և Սևանա լճից արևմուտք ընկած տարածքները (ուր այժմ Աբովյան քաղաքն է)` Արգիշտին կառուցում է Էրեբունի քաղաքը` շինարարական աշխատանքներում ներգրավելով բազմաթիվ գերիների` թե կանանց և թե տղամարդկանց։
1950 թ. աշնանը Կոնստանտին Հովհաննիսյանի ղեկավարած հնագիտական արշավախումբը Արին-բերդում հայտնա¬բերեց Արգիշտի թագավորի հրամանով արված սեպագիր մի արձանագրություն` նվիրված Էրեբունի քաղաքի հիմնա-դրմանը։ Արձանագրության մեջ ասվում է.
«Խալդի աստծո զորությամբ Արգիշտին` Մենուայի որդին, այս անառիկ ամրոցը կառուցեց և անվանեց Էրեբունի` ի հզորություն Բիայնիլի (Ուրարտու) երկրի և ի սարսափ թշնամի երկրների։ Արգիշտին ասում է` հողը ամայի էր, ձեռնարկեցի այստեղ հզոր գործեր։ Խալդի աստծո զորությամբ Արգիշտին` Մենուայի որդին, թագավոր է հզոր, թագավորը Բիայնիլի երկրի, կառավարիչը Տուշպա քաղաքի»։
Եվս երկու նմանատիպ սեպագրեր հայտնաբերվել են քաղաքի միջնաբերդում։ Ուրարտական պետության մայրա¬քաղաք Տուշպայում (այժմ` Վան) թողած մեկ այլ արձանա¬գրություն վկայում է, որ Արգիշտին Խաթե և Ծուփանի երկրներից իր նոր քաղաք Էրեբունիում 6600 գերիներ է վերաբնակեցրել։
Էրեբունին եղել է ուրարտական խոշոր ռազմաստրատե-գիական կենտրոններից մեկը, որտեղից Արգիշտի Ա-ն և նրա հաջորդները արշավել են դեպի երկրի հյուսիսարևելյան շրջանները։ Արշավանքների ժամանակ ուրարտական թագավորները բնակվում էին Էրեբունիում` շարունակելով բերդի ամրակայման աշխատանքները։ Սարդուր Բ և Ռուսա Ա արքաները նույնպես էրեբունին վերածեցին դեպի հյուսիս ուղղված նվաճողական ռազմարշավների հենա¬կետի։ Շարունակական պատերազմները հյուծեցին Ուրարտական թագավորությունը, և այն կործանվեց Ք. ա. 6-րդ դ. սկզբին` անընդմեջ պատերազմների հորձանուտում։
Այնուհետև այս տարածքը հայտնվեց Աքեմենյանների տիրապետության ներքո։ Էրեբունին, իհարկե, չկորցրեց իր կարևոր ռազմաստրատեգիական դերն ու նշանակությունը` վերածվելով Հայկական լեռնաշխարհում կազմավորված 18-րդ սատրապության վարչական կենտրոնի։
Չնայած օտարազգի նվաճողների բազմաթիվ արշավանք-ներին` քաղաքը երբեք ամբողջովին չամայացավ և հետագա դարերում շարունակաբար վերաբնակեցվելով` հարատևեց մինչ օրս` այսօր արդեն աշխարհին ներկայանալով որպես քաղաքամայր Երևան։ 2018-ին կտոնվի Էրեբունի-Երևանի հիմնադրման 2800-ամյակը։
Վանի թագավորության պետական կրոնը
Ուրարտական կրոնական համակարգի վրա ազդեցություն է ունեցել Խեթական պետության պանթեոնը, որը նույնպես ուներ մեսոպոտամիական արմատներ։ Այդ խառնուրդից էլ աստիճանաբար առաջացավ ուրարտաական կրոնը: Իշպուինի թագավորը ստեղծեց միասնական դիցարան և տեղական սեպագրը:
Վանի թագավորության կրոնն ուսումնասիրելու համար կան երկու հիմնական աղբյուրներ` սեպագիր արձանագրությունները և պատկերազարդ հուշարձանները:
Սեպագիր արձանագրություններում տեղեկությունները քիչ են: Այնտեղ գրված են Աստվածների անունները, պատմվում է տաճարների կառուցման մասին և թվարկվում են զոհաբերությունները: Առասպելները, աղոթքները գրեթե հայտնի չեն:
«Մհերի դռան» վրա պահպանվել է արձանագրություն, որտեղ թվարկված են Վանի թագավորության աստվածները` իրենց զոհաբերվող կենդանիների թվաքանակի նշումով (ցուլեր,կովեր, ոչխարներ, այծեր և այլն)։
Գլխավոր աստվածը Խալդին էր, որը համարվում էր արքայատոհմի և թագավորի հովանավորը։ Նրան հաջորդում էին պատերազմի աստված Թեյշեբան և արևի աստված Շիվինին։ Նրանք միասին առանձնանում են մյուս աստվածների շարքից և կազմում են Աստվածների գերագույն երրորդությունը: Խալդի Աստծու կինը գլխավոր Աստվածուհի Արուբանին էր: Աստվածները պատկերվում էին մարդու կերպարանքով, բայց երբեմն կարելի է հանդիպել նաև կենդանիներին ու թռչուններին բնորոշ առանձին բաղադրիչների:
Վանի արքաների յուրաքանչյուր արշավանք սկսվում էր արարողությամբ, որի ժամանակ արքան աղոթքով դիմում էր Խալդիին, Թեյշեբային, Շիվինիին և մյուս աստվածություններին՝ բարձրաձայն հայտարարելով արշավանքի ուղղությունը և նպատակը, խնդրելով նրանցից հովանավորություն`գործն իր նպատակին հասցնելու համար: Այնուհետև հնչում էր ռազմակոչը. «Խալդին զորեղ է,Խալդի Աստծո զենքը զորեղ է»: Արշավանքի ավարտից հետո հաղթանակած բանակը վերադառնում էր Տուշպա: Արքան Խալդի աստծո տաճարում բարձրաձայն զեկուցում էր կատարված արշավանքի արդյունքների մասին և հաղթանակը նվիրում Խալդիին: Արքայի խոսքը արձանագրվում էր քարի վրա. այնուհետև կատարվում էին զոհաբերություններ:
Ք.ա. 9-րդ դար-հայկական լեռնաշխարհի տարածքում ձևավորվեց և հզորացավ առաջին համահայկական թագավորությունը:
Ք.ա. 835-825-Սարդուրի I
Ք.ա. 830-ական վերջ-Սարդուրի I Վանալճի Արևելքում հիմնադրեց Տուշպա մայրաքաղաքը:
Ք.ա. 833թ.-Սարդուրի I Հայկական տավրոսի Հարավային լանջերին հաջողությամբ պատերազմել է Ասորեստանի արքա Սալմանասար III-ի դեմ:
Ք.ա. 825-810-Իշխանությունի արքա
Ք.ա. 810-786- Մենուա արքա
Ք.ա. 786-764-Արգիշտի I արքա
Ք.ա. 782-Արգիշտի I արքան հիմնադրել է Էրեբունի քաղաքը:
Ք.ա. 764-735-Սարդուրի II
Ք.ա. 743թ.-Ասորեստանի արքա Թիգլաթպալասար III հաջողվում է կասեցնել Սարդարապատ II առաջ խաղացումը դեպի Հարավ:
Ք.ա. 714-Ասորեստանի արքա Սքրգոն II հարձակվում և կողոպտում է Արդինի-Մուսասիրի գլխավոր տաճարը:
Ք.ա. 685-645-Ռուսա II
Ք.ա. 7-րդ դարում Հայկական լեռնաշխարհի ձևավորվում է նոր իշխանապետություն Հայկազունի Սկայորդու գլխավորությամբ:
Ք.ա. 612թ. Պարույր Հայկազունի հռչակեց նոր թագավորությունը:
Առաջադրանք 1
Թվարկել Վանի աշխարհակալ տերության ստեղծման պատճառները, հետևանքները:
Վանի թագավորություն, պետություն Հայկական լեռնաշխարհում՝ մ.թ.ա. 9–6-րդ դարերում։ Թագավորության արքաների թողած արձանագրություններում երկիրը կոչվում է «Բիայնիլի», երբեմն՝ «Նաիրի», ասորեստանյան աղբյուրներում այն հիշատակվում է որպես «Ուրարտու», իսկ Աստվածաշնչում՝ «Արարատյան թագավորություն» անուններով։
Թագավորության հիմնադիր արքա է հիշատակվում Արամեն, որը կառավարել է մ․թ․ա 860-840 թվականներին։ Նրա մասին տեղեկություններ են պահպանվել Ասորեստանի Սալմանասար Գ թագավորի (մ.թ.ա. 859-824) արձանագրություններում։ Արամեին հաջորդել է Լուտիպրին մ.թ.ա. 844-834թթ., այնուհետև Սարդուրի Ա-ն, որը մ․թ․ա․ 830-ական հզորացրել է երկիրը և Վանա լճի ափին հիմնել Վան (Տուշպա, Տոսպ) մայրաքաղաքը, որի անունից էլ առաջացել է թագավորության անունը՝ Վանի թագավորություն։ Սարդուրի Ա-ին հաջորդում է Իշպուինին, որը իր որդի Մենուայի հետ իրականացնում է մի շարք բարեփոխումներ և շարունակում հզորացնել երկիրը։ Վանի թագավորությունը իր հզորության գագաթնակետին է հասել Արգիշտի Ա-ի գահակալման ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա. 786-764)։ Նա կազմակերպել է մի շարք արշավանքներ դեպի Ասորեստան և այլ երկներ։ Նա շրջափակման մեջ է գցել Ասորեստանը, որի հետևանքով հակառակորդի զորավարները սարսափում էին նրանից և ասում, որ «նրա անունը հնչում է ինչպես ծանր հողմ»։ Արգիշտի Ա-ից հետո գահը անցնում է նրա որդի Սարդուրի Բ-ին,որը նույնպես շարունակում է տարածքային նվաճումները։ Սարդուրի Բ-ից հետո երկրում սկսում է անկման ժամանակաշրջան, որի ժամանակ գահակալում են Ռուսա Ա-ն, Արգիշտի Բ-ն, Ռուսա Բ-ն, Սարդուրի Գ-ն, Սարդուրի Դ-ն, Էրիմենան, Ռուսա Գ-ն և Ռուսա Դ-ն։ Թագավորությունը վերջնական անկում է ապրում մ․թ․ա 590 թվականի
Պատմել չորս ծովերի տերության մասին:
Սարդուրի II-ի օրոք Ք․ ա․ 764-735 թթ․ Վանի տերությունն ունեցել է տարածքային ամենամեծ աճը։ Հյուսիսում հասնում էր Սև ծով՝ ներառելով Կուլխա երկիրը։ Տերության հյուսիսարևելյան սահմանը հասնում էր Կուր գետին․ առաջին անգամ սեպագիր արձանագրություններում Արցախը հիշատակվում է Սարդուրի II-ը։ Արևելքում տերության սահմանը հասնում էր Կասպից ծով, իսկ արևմուտքում Փոքր Ասիա։ Սարդուրի II-ը հարավում վերագրավեց Բաբելոնիան՝ ամրապնդելով սահմանը մինչև Պարսից ծոց, իսկ հարավ-արևմուտքում տիրեց Դամասկոսի թագավորությանը։ Նրա օրոք, չորս ծովերի միջև ստեղծվում է հզոր մի տերություն։
Համեմատել Արգիշտի Առաջին, Սարդուրի Երկրորդ, Ռուսա Երկրորդ արքաների գործունեությունը:
Արգիշտի Առաջինը բնութագրվում էր, որպես մի արքա, որի անունն անգամ ահարկու էր, որպես ծանր հողմ, նրա ուժերը մեծաքանակ էին:
Սարդուրի երկրորդը ստեղծում է չորս ծովերի միջև հզորագույն պետություն:
Ռուսա երկրորդը եղել է դիվանագետ արքա, նա կարողացավ Կիմերներին ուղղել Ասորեստանի դեմ, այսպիսով կարողացավ կանխարգելել Կիմերների հարձակումները իր երկրի վրա:
Վերգետնյա անցումներ
Կարծում եմ, որ շատերիս շատ է դուր գալիս այն հանգամանքը, որ մեր քաղաքում կառուցվում են վերգետնյա անցումները, քանի որ դրանք ապահով են դարձնում փողոց անցնելը։ Երևանում օրեցօր շատանում էվերգետնյա անցումների թիվը, ինչը շատ ողջունելի է։ Քաղքացիները կարող են հանգիստ անցնել ճանապարհը՝ զգալով իրենց ապահով։ Օրինակ՝ վառ օրնակ է հենց մեր դպրոցի մոտ կառուված վերգետնյա անցումը, որը հենց աշակետների համար շատ հարմար և ապահով է ճանապարն անցնելու համար։
Երևանի Կարմիր կամուրջը գտնվում է Հրազդան գետի վրա: Երևանում պահպանված ամենահին կամուրջն է, կառուցվել է 1679 թվականին։ Այն կառուցվել է երկրաշարժից ավերված կամրջի տեղում քանաքեռցի մեծահարուստ բարեգործ Խոջա-Փիլավի հովանավորությամբ: Այդ իսկ պատճառով էլ կամուրջը երբեմն անվանում են Խոջա Փիլավի կամուրջ: Իսկ կարմիր կամուրջ կոչվել է կարմիր տուֆից պարաստված լինելու և այդպիսի երանգավորում ունենալու պատճառով:
Հայաստանի բանուկ ճանապարհների վրա կառուցված Երևանի Կարմիր կամուրջն ունի 80 մետր երկարություն և 10 մետր բարձրություն: Այս կամուրջը միակն է եղել Հին Երևանում, որը կապել է Երևանի բերդը (ներկայիս Գինու կոմբինատը) առհասարակ ողջ բնակավայրը Արարատյան դաշտին` Էջմիածնին, Ապարանին, Թալինին և հեռավոր բնակավայրերին:
Ալեն Հարությունյան 